Krwawienie z nosa to najczęściej efekt uszkodzenia lub podrażnienia bogato unaczynionej błony śluzowej nosa. Zjawisko to dotyczy nawet 60% osób w populacji ogólnej przynajmniej raz w życiu. Najczęściej krew pojawia się z przedniej części nosa (ponad 90% epizodów), a głównymi przyczynami są: urazy, wysuszenie śluzówki, infekcje, fizyczny wysiłek, nadciśnienie i zaburzenia krzepnięcia. Często powtarzające się lub intensywne krwawienia zawsze wymagają oceny lekarskiej.
Anatomia błony śluzowej nosa
Błona śluzowa nosa jest silnie unaczyniona strukturą wyścielającą całą jamę nosową. Odpowiada za filtrację, nawilżanie i ogrzewanie wdychanego powietrza. Delikatność oraz gęsta sieć naczyń włosowatych czyni ją podatną na uszkodzenia mechaniczne i łatwość występowania krwawień.
Bogate unaczynienie przegrody nosowej
Przegroda nosowa zawiera liczne drobne naczynia krwionośne, które koncentrują się zwłaszcza w jej przedniej części. Miejsce to jest szczególnie podatne na urazy, wysuszenie i miejscowe infekcje, co często skutkuje pękaniem naczyń i krwawieniem.
Splot Kiesselbacha jako źródło krwawień przednich
Splot Kiesselbacha to rejon w przedniej części przegrody nosowej, gdzie końcowe odgałęzienia aż pięciu tętnic tworzą gęstą sieć. Szacuje się, że ponad 90% wszystkich krwawień przednich z nosa pochodzi właśnie z tego miejsca. Nawet drobny uraz czy podrażnienie w obrębie splotu może spowodować wypływ krwi.
Rola splotu Woodruffa w krwawieniach tylno-przednich
Znacznie rzadziej krwawienie z nosa pochodzi z tylno-przednich części jamy nosowej, gdzie znajduje się splot naczyń zwany splotem Woodruffa. Krwotoki z tego rejonu są mniej częste, jednak często mają cięższy przebieg i trudniej je zatamować.
Podział przyczyn krwawienia z nosa
Przyczyny występowania krwi z nosa są zróżnicowane. Można je sklasyfikować na dwie główne grupy:
- miejscowe, czyli związane z budową i stanem nosa,
- ogólnoustrojowe, wynikające z chorób całego organizmu.
Przyczyny miejscowe
Przyczyny miejscowe krwawień z nosa obejmują:
- urazy mechaniczne,
- wysychanie błony śluzowej,
- stany zapalne i infekcyjne,
- ciała obce, polipy, nowotwory.
Przyczyny ogólnoustrojowe
Czynniki ogólnoustrojowe to m.in.:
- zaburzenia krzepliwości,
- choroby układu krążenia (np. nadciśnienie tętnicze),
- schorzenia przewlekłe (np. niewydolność wątroby, nerek),
- przyjmowanie określonych leków.
Przyczyny miejscowe krwawienia z nosa
Urazy mechaniczne i krwotok pourazowy
Urazy mechaniczne nosa, takie jak uderzenia, zadrapania, częste dłubanie czy złamania, są powszechną przyczyną nagłych krwawień. Mikrourazy powstające np. przy czyszczeniu nosa prowadzą do pękania drobnych naczyń w przegrodzie.
Wysuszenie błony śluzowej i wpływ klimatyzacji
Suche powietrze, klimatyzacja oraz ogrzewanie powodują szybką utratę wilgoci z błon śluzowych. Skutkuje to tworzeniem się mikropęknięć i większą podatnością naczyń na pękanie.
Stany zapalne i infekcje górnych dróg oddechowych
Infekcje wirusowe i bakteryjne, jak katar, zapalenie zatok czy nieżyt śluzówki, powodują miejscowe przekrwienie, obrzęk i osłabienie naczyń krwionośnych. Skutkiem tego może być zarówno pojedynczy epizod, jak i nawracające krwawienia.
Ciała obce w nosie oraz polipy i nowotwory
Obecność ciał obcych, najczęściej u dzieci, prowadzi do miejscowej reakcji zapalnej i urazów. Polipy nosa powodują kruchość naczyń przez przewlekły stan zapalny, natomiast nowotwory jamy nosowej i zatok mogą powodować nagłe, intensywne i jednostronne krwotoki.
Przyczyny ogólnoustrojowe krwawienia z nosa
Wysiłek fizyczny i gwałtowne zmiany ciśnienia
Intensywny wysiłek fizyczny, kichanie lub gwałtowne wydmuchiwanie nosa znacznie zwiększają ciśnienie krwi w naczyniach błony śluzowej. Może to skutkować ich pęknięciem, zwłaszcza u osób z już uszkodzoną śluzówką.
Nadciśnienie tętnicze i choroby układu krążenia
Nadciśnienie tętnicze zwiększa podatność ścian naczyń na urazy i prowadzi do ich pękania. Krwotoki z nosa u osób z nieleczonym lub źle kontrolowanym ciśnieniem bywają bardziej obfite i trudniejsze do zatamowania.
Zaburzenia krzepnięcia: małopłytkowość i hemofilia
Wrodzone (hemofilia) lub nabyte (małopłytkowość, niewydolność wątroby, stosowanie leków przeciwzakrzepowych) zaburzenia krzepnięcia prowadzą do problemów z prawidłowym zatrzymaniem krwawienia. Nawet niewielkie urazy mogą u takich osób wywołać przedłużone lub nawracające epizody krwawienia.
Wskazania do konsultacji lekarskiej i diagnostyka
Kiedy krwawienie z nosa powinno budzić niepokój
Pilna konsultacja lekarska jest wymagana jeżeli krew z nosa pojawia się:
- regularnie, bez wyraźnej przyczyny,
- obficie lub trwa powyżej 20 minut mimo uciśnięcia nosa,
- po urazie głowy,
- u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe,
- towarzyszą jej objawy takie jak osłabienie, duszność, zawroty głowy.
W takich przypadkach należy rozważyć głębszą diagnostykę.
Badania laboratoryjne i ocena krzepliwości
Podstawowa diagnostyka obejmuje ocenę parametrów morfologii krwi, liczby płytek, wskaźników krzepnięcia oraz badania specjalistyczne pod kątem chorób wątroby, nerek czy układu krążenia.
Wziernikowanie oraz badania obrazowe (TK, MRI)
Wziernikowanie nosa umożliwia ocenę stanu błony śluzowej i precyzyjne wskazanie źródła krwawienia. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny służą do identyfikacji głębiej położonych przyczyn, takich jak guzy czy wady budowy anatomicznej.
Postępowanie przy krwawieniu z nosa
Pierwsza pomoc: uciśnięcie skrzydełek nosa
Najskuteczniejsze w większości przypadków jest uciśnięcie skrzydełek nosa przez minimum 10 minut. Osoba powinna siedzieć prosto z głową lekko pochyloną do przodu i oddychać przez usta. Nie zaleca się odchylania głowy do tyłu, aby uniknąć spływania krwi do gardła.
Zimne okłady i leki obkurczające naczynia
Stosowanie zimnych okładów na nasadę nosa i kark obkurcza naczynia i ogranicza krwawienie. W niektórych przypadkach można zastosować aerozole obkurczające naczynia, jednak ich nadużywanie działa drażniąco na śluzówkę.
Tamponada przednia i tylna
Jeżeli podstawowe metody są nieskuteczne, stosuje się tamponadę przednią – gazowy seton umieszczany w przedniej części nosa. Gdy krwawienie pochodzi z tylnych partii jamy nosowej lub przednia tamponada nie wystarcza, konieczna bywa tamponada tylna lub umieszczenie specjalnego cewnika z balonem.
Koagulacja elektryczna i kauteryzacja azotanem srebra
W przypadku nawracających, trudnych do zatamowania krwawień wykonuje się zamknięcie krwawiącego naczynia przy użyciu koagulacji elektrycznej lub kauteryzacji chemicznej (np. za pomocą azotanu srebra). Obie metody polegają na trwałym zamknięciu źródła krwotoku i przyspieszają gojenie.
Skuteczne postępowanie oraz świadomość czynników ryzyka pomagają ograniczać nawracające krwawienia z nosa. Utrzymanie nawilżonej śluzówki, unikanie urazów, właściwa kontrola chorób przewlekłych i regularna ocena lekarska są kluczowe dla bezpieczeństwa i komfortu. W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem laryngologiem.
